Waarom slapen we?
Ja, waarom eigenlijk? Dit is een vraag die wetenschappers al eeuwen lang verbijstert en het antwoord is: niemand weet het echt zeker. Sommigen denken dat slaap het lichaam een mogelijkheid biedt om te herstellen van de activiteiten van de dag, maar in werkelijkheid is de hoeveelheid energie die wordt bespaart door zelfs maar 8 uur te slapen minuscuul: ongeveer 50 calorieën, evenveel energie als in een sneetje toast.
We slapen omdat het essentieel is voor het op peil houden van je cognitieve vaardigheden zoals spraak, geheugen, innovatie en flexibel denken. Anders gezegd: slaap speelt een belangrijke rol bij de ontwikkeling van de hersenen.
Wat zou er gebeuren als we niet meer zouden slapen?
Een goede manier om de rol van slaap de begrijpen, is te ontdekken wat er zou gebeuren als we nìet meer zouden slapen. Gebrek aan slaap heeft ernstige gevolgen voor het functioneren van onze hersenen. Als je ooit al eens een nachtje hebt doorgehaald zul je deze nawerkingen wel herkennen: chagrijnigheid, duizeligheid, irritatie en vergeetachtigheid. Zelfs al na één nachtje zonder slaap wordt concentreren moeilijker en wordt de aandachtsspanne aanzienlijk korter.
Bij een aanhoudend gebrek aan voldoende slaap wordt het gedeelte van het brein dat verantwoordelijk is voor taal, geheugen, planning en tijdsbesef ernstig aangetast, opdat het feitelijk wordt afgesloten. Sterker nog, 17 uur onafgebroken wakker blijven leidt tot een prestatievermindering die overeenkomt met een alcoholgehalte van 0,05% (twee glazen wijn).
Onderzoek toont aan dat individuen die te weinig hebben geslapen vaak moeite hebben om te reageren om snel veranderende situaties en om rationele beslissingen te maken. Slaaptekort heeft niet alleen grote invloed op het cognitieve functioneren, maar ook op de emotionele en fysieke gezondheid. Aandoeningen zoals slaapapneu die leiden tot overmatige slaperigheid overdag zijn in verband gebracht met stress en hoge bloeddruk. Onderzoek suggereert bovendien dat slaapgebrek het risico op zwaarlijvigheid kan verhogen omdat chemicaliën en hormonen die een sleutelrol spelen in het beheersen van eetlust en gewichtstoename vrijkomen tijdens de slaap.
Wat gebeurt er als we slapen?
Wat gebeurt er precies als we onze luikjes dichtdoen? Slaap vindt plaats in een terugkerende cyclus van zo'n 90 tot 110 minuten, die we gemiddeld drie tot vijf keer per nacht doorlopen. Een slaapcyclus bestaat uit vier fasen. De fasen worden van elkaar onderscheiden door de mate van hersenactiviteit en oogbewegingen. Alleen in de laatste fase is er sprake van snelle oogbewegingen. Dit heet ‘Rapid Eye Movement', ook wel REM.
Fase één: Sluimerfase
Tijdens de eerste fase van de slaap zijn we half wakker / half aan het slapen. Onze spieractiviteit neemt af, en lichte spiertrekkingen kunnen plaatsvinden. De hersenactiviteit neemt langzaam af.
Fase twee: Lichte slaap
In deze fase begint de slaap, maar deze is nog heel licht. Je wordt niet meer van elk geluid wakker, maar als je kan makkelijk gewekt worden.
Fase drie: Diepe slaap
Dit is de fase van de echte diepe slaap. Ademhaling en hartritme dalen tot het laagste ritme. Als je uit deze slaap gewekt wordt ben je gedesoriënteerd en heb je tijd nodig om je te realiseren waar je bent. Sommige kinderen plassen in deze fase in hun bed, of gaan slaapwandelen.
Fase 4: Droomslaap
De eerste REM fase begint doorgaans 70 tot 90 minuten nadat we in slaap zijn gevallen. Hoewel we ons niet bewust zijn, zijn onze hersenen erg actief - vaak meer dan als we wakker zijn. Dit is de fase waarin de meeste dromen plaatsvinden. Onze ogen bewegen snel heen-en-weer (vandaar 'rapid' eye movement), onze ademhalingsfrequentie neemt toe en onze bloedruk stijgt. Onze lichamen zijn daarentegen tegen effectief verlamd, naar verluidt de manier van de natuur om te voorkomen dat we ons in onze slaap bezeren.
Na de REM slaap begint de hele cyclus opnieuw.
Hoeveel slaap heb je nodig?
Er is geen vaste hoeveelheid slaap die iedereen nodig heeft, dit verschilt van persoon tot persoon. Grofweg kan je zeggen dat mensen liefst tussen de 5 en 11 uur willen slapen, met als gemiddelde zo'n 7,5 uur. De hoeveelheid slaap die we nodig hebben is wat we nodig hebben om overdag niet slaperig te zijn. De hoeveelheid slaap verschilt ook aardig wat in het dierenrijk: Pythons slapen 18 uur per dag, een kat 12 uur en een giraf slechts 2 uur.