Dit ingebouwde mechanisme zorgt ervoor dat je jezelf niet pijn doet aangezien sommige lichaamsdelen zouden kunnen bewegen in dromen.
Slaapverlamming ontstaat als je hersenen klaar zijn met dromen, maar de lichamelijke droomverlamming nog aanhoudt. Hierdoor ben je volledig bewust, maar niet in staat om te bewegen.
Hier komt nog eens bij dat deze staat gepaard kan gaan met heftige hallucinaties en een acuut gevoel van gevaar. Slaapverlamming kan erg beangstigend zijn vanwege de levendigheid van dergelijke hallucinaties.
Het hallucinerend effect van slaapverlamming draagt ertoe bij dat iemand de hele ervaring kan beschouwen als een droom, aangezien vreemde en droomachtige objecten kunnen samengaan met andere dingen die je in de slaapkamer kan zien
De verlamming kan enige seconden tot enige minuten duren, waarna men symptomen van paniek kan ervaren, gevolgd door de bewustwording dat de verdraaide realiteit niet echt was. Bijzonder is dat slaapverlamming vaker voorkomt bij bruine mensen dan bij witte mensen.